BỨC THƯ CỦA THỦ LĨNH DA ĐỎ
(Xi-át-tơn)
I. VỀ TÁC GIẢ
Năm 1854, Tổng thống thứ 14 của nước Mĩ là Phreng-klin
Pi-ơ-xơ muốn người da đỏ nhượng bớt đất cho người da trắng. Tù trưởng Xi-át-tơn
(Seattle) của bộ lạc da đỏ Đu-oa-mix (Duwamish) và Su-qua-mix (Supuamish) đã
trả lời với người đại diện của Tổng thống Hoa Kì - bài trả lời được Tiến sĩ
Hen-ri A. Xmít (Henry A.Smith) ghi và dịch ra tiếng Anh. Bức thư được coi là
văn kiện hay nhất xưa nay nói về mối quan hệ thiêng liêng của các tộc người
thiểu số đối với đất đai quê hương ngàn đời của họ và quan niệm thâm thúy của
họ về môi trường sống của con người cũng như tham vọng thôn tính của một đế
quốc.
II. KIẾN THỨC CƠ BẢN
1. a) Đoạn đầu của bức thư, thủ
lĩnh da đỏ đã sử dụng những hình ảnh nhân hóa:
- Mảnh đất này là bà mẹ của người da đỏ.
- Bông hoa ngát hương là người chị, người em.
- Người da đỏ, mỏm đá, vũng nước, chú ngựa đều
"cùng chung một gia đình".
Các phép so sánh được sử dụng:
- Nước óng ánh, êm ả trôi dưới những dòng sông, con
suối là máu của tổ tiên.
- Tiếng thì thầm của dòng nước chính là tiếng nói của cha
ông.
b) Nhờ có sự so sánh và nhân hóa, mối quan hệ của đất với
con người được thể hiện gắn bó hết sức thân thiết, như là anh chị em, như là
những người con trong một gia đình, như là con cái với người mẹ. Cha ông, tổ
tiên của người da đỏ tồn tại trong thiên nhiên, trong những dòng nước, trong âm
thanh của côn trùng và nước chảy.
2. a) Sự khác biệt của người da đỏ và người da trắng thể
hiện ở thai độ đối với đất đai. Người da trắng xa lạ với đất, coi đất là kẻ
thù. Họ cư xử với đâtư như vật mua được, tước đoạt được, bán đi như mọi thứ
hàng hóa. Người da trắng chỉ biết khai thác, lấy đi những thứ cần, ngấu nghiến
đất đai, rồi để lại đằng sau những bãi hoang mạc. Trở lại, người da đỏ gắn bó,
thân thiết, coi đất như mẹ, như một phần của mình.
Sự khác biệt đó còn thể hiện ở lối sống. Người da trắng
sống ồn ào trong nhịp sống công nghiệp căng thẳng, họ không quan tâm đến không
khí, không biết thưởng thức "những làn gió thấm đượm hương hoa đồng
cỏ", không quý trọng muôn thú. Trong khi đó, người da đỏ sống trái lại.
b) Tác giả đã dùng nhiều biện pháp
nghệ thuật phối hợp để nêu bật sự khác biệt và thể hiện thái độ, tình cảm của
mình. Cụ thể là đã sử dụng.
- Phép đối lập anh
em >< kẻ thù
Yên
tĩnh >< ồn ào
Xa
lạ >< thân thiết
- Điệp ngữ: Tôi biết... Tôi biết... Tôi thật không
hiểu... Tôi đã chứng kiến... ngài phải phải
nhớ... Ngài phải gìn giữ... ngài phải dạy... ngài phải bảo...
- Sự so sánh tương phản, giữa người da trắng và người da
đỏ về thái độ với thiên nhiên, về cách sống.
3. a) Các ý chính trong đoạn còn lại của bức thư là:
- Yêu cầu tổng thống mĩ dạy những
người da trắng kính trọng đất đai.
- Yêu cầu tổng thống mĩ dạy những người da trắng coi đất
mẹ là mẹ.
- Yêu cầu tổng thống mĩ khuyên bảo người da trắng bảo vệ đất đai là bảo vệ chính mình.
b) Cách hành văn và giọng điệu của đoạn này cũng giống
như các đoạn trước là sử dụng điệp ngữ, nhưng dứt khoát và mạnh mẽ hơn. ở đây
không đặt vấn đề "nếu... thì" như ở đoạn trên. Cũng không nêu sự khác
biệt giữa người da trắng và da đỏ. Tác giả khẳng định Đất là Mẹ. Điều gì xảy ra
với đất đai tức là xảy ra với những đứa con của đất. Con người bảo vệ đất đai
là bảo vệ chính mình.
c) Đất là Mẹ nhấn mạnh quan hệ mật thiết gắn bó
của người với đất. Đất là mẹ nên những người con phải có nghĩa vụ kính trọng,
chăm sóc, bảo vệ. Đất là Mẹ còn có ý nghĩa đất là nguồn sống, là sự chở che,
bảo vệ con người. Sự gắn bó này giúp cho con
người có thái độ cư xử đúng đắn với đất đai.
4. Bức thư sử dụng nhiều yếu tố của phép lặp
- Lặp từ ngữ (điệp ngữ): mảnh đất, tôi biết, dòng
nước, người da đỏ, người da trắng...
- Lặp kiểu câu:
Nếu chúng
tôi bán... ngài phải...
Ngài phải
dạy...
Ngài phải
bảo...
Ngài phải
biết...
Ngài phải
giữ gìn...
- Lặp lại sự đối lập giữa người da đỏ và người da trắng.
Sự lặp lại tăng hiệu quả nhấn mạnh, làm nổi bật sự khác biệt trong cách sống và
trong thái độ với thiên nhiên.
5*. Một bức
thư nói về chuyện mua bán đất đai cách đây hơn một thế kỷ được coi là văn bản
hay nhất (trong số những văn bản khác) nói về thiên nhiên và môi trường vì lẽ:
- Tác giả đã viết với tất cả tình yêu mến, kính trọng đất
đai của người da đỏ.
- Tác giả bằng kinh nghiệm sống gần gũi với thiên nhiên,
đã chỉ ra tầm quan trọng của đất, nước, không khí, và muôn thú đối với con
người.
- Đặc biệt là thủ lĩnh da đỏ đã nêu lên trách nhiệm của
con người phải bảo vệ, giữ gìn môi trường sống, bảo vệ thiên nhiên.
III. RÈN LUYỆN KĨ NĂNG
1. Tóm tắt
Đất đai, cùng với mọi vật liên quan với nó - bầu trời,
không khí, dòng nước, động vật, thực vật - là thiêng liêng đối với người da đỏ,
là bà mẹ của người da đỏ nên không dễ gì đem bán. Cách đối xử của người da
trắng mới nhập cư đối với đất là hoàn toàn đối lập với người da đỏ, nếu người
da đỏ buộc phải bán đất thì người da trắng cũng phải đối xử với đất như người
da đỏ. "Đất là mẹ" của loài người, điều gì xảy ra với đất đai tức là
xảy ra với những đứa con của đất, vì vậy cần phải biết kính trọng đất đai.
2. Cách đọc
Lời lẽ trong bức thư có tính chất
như một tuyên ngôn, vì vậy cần đọc bằng chất giọng mạnh mẽ, khúc chiết.
